Choroby wywoływane przez niekorzystne czynniki środowiskowe.

 

Objawy kliniczne.

Niedotlenienie wody powoduje u ryb natychmiastową utratę apetytu. W przypadku przedłużającego się braku tlenu ryby zbierają się tuż pod powierzchnią wody, w rejonach, gdzie jest stosunkowo największa koncentracja tego gazu. W przypadku znacznego jego deficytu ryby wysuwają górną część otworu gębowego nad powierzchnię wody, pobierając do jamy skrzelowej wodę zmieszaną z powietrzem atmosferycznym. Jest to tak zwane dziobkowanie. Obserwuje się przy tym przyspieszenie ruchów skrzelowych. Deficyt tlenu w wodzie (podobnie jak obecność w niej substancji toksycznych) powoduje, że ryby podczas oddychania szeroko odchylają pokrywy skrzelowe. Dwutlenek węgla w niezbyt dużych koncentracjach działa na ryby jak anestetyk. Pod wpływem CO2, po chwili podniecenia, ryby układają się na dnie akwarium na boku, wykazując bardzo rzadkie ruchy pokryw skrzelowych. Stopniowe zwiększenie koncentracji O2 i podwyższenie pH wody może w niektórych przypadkach doprowadzić do powrotu ryby do zdrowia.

Długotrwałe utrzymywanie się nawet niewiele podwyższonego poziomu CO2 w wodzie może być powodem zahamowania wzrostu ryb.

 

Zmiany anatomopatologiczne.

Brak tlenu może powodować między innymi obrzęk skrzeli. Długotrwałe przebywanie ryb w wodzie o wysokiej zawartości CO2 może doprowadzić do uszkodzenia nerek z powodu odkładania się w nich wapnia.

 

Rozpoznanie

Przyduchę rozpoznaje się, obserwując zachowanie ryb nad ranem, bezpośrednio po włączeniu światła w akwarium oraz wykonując w tym czasie pomiary koncentracji tlenu w wodzie.

Przy pomiarach zawartości tlenu można skorzystać z usług specjalistycznego laboratorium, do którego dostarcza się odpowiednio pobraną próbkę wody. Wodę do badania, bez osadów należy pobrać do czystej butelki nad ranem, w okresie, kiedy rośliny nie rozpoczęły jeszcze procesy asymilacji, czyli przed włączeniem światła w akwarium. Po zakorkowaniu w butelce nie może być pustej przestrzeni. Próbkę należy dostarczyć do laboratorium jak najszybciej. Razem z próbką wody można dać do badania kilka niemniej wartościowych ryb wykazujących objawy przyduchy, w celu stwierdzenia czy przyczyną duszenia był:

• deficyt tlenu w wodzie,
• obecność pasożytów w skrzelach
• patologicznych zmian w tym narządzie.

Postępowanie.

Systematycznie, przynajmniej 1-2 razy w miesiącu, sprawdzanie stężenia tlenu w wodzie jest podstawowym warunkiem profilaktyki przyduchy, ponieważ na podstawie wyników badań można określić stopień prawdopodobieństwa wystąpienia choroby. W przypadku stwierdzenia deficytu tlenu w wodzie lub zaobserwowania u ryb objawów przyduchy, należy stopniowo zwiększyć natężenie przepływu powietrza przez kostkę napowietrzającą. W razie silnego zanieczyszczenia akwarium ryby należy przenieść do innego zbiornika napełnionego:

*         czystą,

*         odstałą,

*         natlenioną wodą.

Natomiast w zbiorniku przyduchowym należy przeprowadzić gruntowne czyszczenie, a więc:

*         mycie

*         prażenie podłoża,

*         wymianę wkładek filtrujących.

Aby nie dopuścić do przyduchy, należy przede wszystkim dbać o higienę zbiornika wodnego, systematycznie usuwając z niego zalegające substancje organiczne, a mianowicie:

*         resztki roślin,

*         niezjedzoną karmę,

*         odchody ryb,

*         martwe ryby,

*         inne zwierzęta wodne.

Przeprowadza się to ściągając (co kilka dni za pomocą rurki) 1/8-1/4 wody znad dna akwarium razem z zanieczyszczeniami. Po każdym zabiegu należy uzupełnić brakującą wodę. Filtry powinny być często czyszczone, a ich elementy wewnętrzne myte gorącą wodą albo wymieniane. Jeżeli w przepływie wody przez filtr nastąpiła 3-godzinna lub dłuższa przerwa, filtr należy przed ponownym włączeniem:

• gruntownie oczyścić,
• umyć,
• ewentualnie wymienić wkład filtrujący.

Występowaniu przyduchy zapobiega się również przez ograniczanie nadmiernego rozwoju ślimaków.

Obsada ryb w akwarium nie powinna być zbyt duża. Według Sterby na każdą rybę o długości 5-6 cm powinno przypadać przynajmniej 2,5 l wody. Nie należy przy tym zapominać, że względne zapotrzebowanie na tlen jest zawsze większe u ryb młodych niż u dorosłych. W związku z tym do podchowu wylęgu powinno być utrzymywane wyższe stężenie tlenu niż w akwariach z rybami dorosłymi. Proporcjonalnie do liczby ryb, akwarium powinno być obsadzone odpowiednią liczbą zdrowych, prawidłowo rosnących roślin oraz stale napowietrzane, przede wszystkim w ciągu nocy. Podczas zimy należy przedłużać czas oświetlenia akwarium do 10-12 godzin na dobę, z uwzględnieniem dużego procentu światła czerwonego.

Podstawowym warunkiem uzyskania dodatniego bilansu tlenowego jest odpowiednie oświetlenie akwarium oraz właściwy rozwój roślin. Dodatni bilans tlenowy jest niezbędny do życia zwierząt wodnych oraz do przebiegu procesów samooczyszczania się zbiornika wodnego.

Niektórzy hodowcy uważają, że normalne oświetlenie akwarium powinno wynosić 2000-4000 luksów. Dla porównania – naturalne zbiorniki wodne w dni słoneczne otrzymują oświetlenie 50 000 – 100 000 luksów, a ich oświetlenie w cieniu wynosi 10 000 luksów.

Przy doborze sztucznego źródła światła należy pamiętać, że nawet bardzo silne źródło światła, ale składające się w dużym procencie z promieniowania o krótkiej fali (tzn. bez odpowiedniej ilości światła czerwonego), jest mało użyteczne dla roślin. Zawiera ono bowiem zbyt mało energii zbędnej do fotosyntezy. Nawet w silnie oświetlonym akwarium rośliny mogą obumierać z powodu braku światła o odpowiedniej długości fali.

 

 

Choroba termiczna, przeziębienie, szok termiczny

Zespół objawów chorobowych powstających u ryb pod wpływem zbyt niskich temperatur nazywany jest przeziębieniem.

Przeziębione ryby są mało ruchliwe, wykazują:

*         coraz dłużej trwające „sklejanie” płetw,

*         zblednięcie ubarwienia,

*         brak apetytu.

Ryby gromadzą się w powierzchniowej warstwie wody, w pobliży elementu grzewczego. W późniejszym okresie utrzymują się w toni wodnej niemal w bezruchu lub pływają powoli, wykonując kołyszące ruchy całego ciała. U ryby osłabionej działaniem niskich temperatur często rozwija się pleśniawka w postaci szarobiałych nalotów na skórze.

W przypadku wystąpienia objawów przeziębienia należy stopniowo podwyższać temperaturę wody. Trzeba przy tym pamiętać, że przeniesienie ryby z zimnej wody do ciepłej, bez stopniowej adaptacji lub gwałtowne podniesienie temperatury wody, wywołuje y niej objawy szoku. Ryby wykonują wówczas gwałtowne ruchy, a niekiedy mogą nawet wyskoczyć z akwarium. Jeżeli różnica temperatur była znaczna, wówczas w organizmie ryby mogą powstać nieodwracalne zmiany chorobowe. Ryby pływają wówczas powoli na boku, opadają na dno, ruchy wieczka skrzelowego stają się coraz wolniejsze i ryby sną.

Gwałtowna zmiana temperatury więcej niż o 12 stopni Celsjusza (zarówno przy jej podwyższeniu, jak i obniżeniu) jest bardzo szkodliwa dla ryb. Obniżenie temperatury z 24 do 4 stopni Celsjusza wywołuje intensywną hemolizę. Różnica temperatur wody w nowym środowisku i basenie, z którego pochodzą ryby nie może przekraczać 2-3 stopni Celsjusza.

Zbiorniki do hodowli ryb nie powinny znajdować się w pobliżu okna, ponieważ może to spowodować niekorzystne dobowe wahania temperatury wody. Akwarium powinno mieć system grzewczy, uniezależniający temperaturę wody w akwarium od zmian termicznych zachodzących w otoczeniu. Moc grzałki należy dostosować do objętości wody w akwarium oraz temperatury panującej w pomieszczeniu.

Choroba nowego akwarium.

Do choroby nowego akwarium dochodzi, gdy dużą liczbę ryb umieści się równocześnie w świeżo napełnionym wodą zbiorniku, w którym nie rozwinęła się jeszcze właściwa dla tego środowiska flora bakteryjna, a przede wszystkim brak jest bakterii nitryfikujących. Substancje azotowe zawarte w dużej ilości odchodów ryb nie są dostatecznie szybko rozkładane do azotanów i wówczas w wyniku przemian beztlenowych dochodzi do powstania dużej ilości koncentracji trujących związków azotowych takich jak:

*         amoniak,

*         azotyny.

Wskutek działania amoniaku i azotynów ryby stają się mało ruchliwe, tracą apetyt, obserwuje się zwiększenie podatności na choroby, gwałtowne śnięcia.

W okresie użytkowania nowego akwarium zaleca się obsadzać je niewielką liczbą ryb, stopniowo zwiększając obsadę.

Po stwierdzeniu choroby należy:

• wymieniać codziennie 50% wody w akwarium, aż koncentracja amoniaku gazowego spadnie poniżej 0,1 ppm,
• wlać do akwarium roztwór soli tak, aby koncentracja NaCl wyniosła 100 mg/l (sól zmniejsza stres osmotyczny i ogranicza przenikanie azotynów do organizmu ryby),
• dodawać do filtra substancje pochłaniające amoniak.

W następstwie choroby nowego akwarium mogą pojawić się wtórne infekcje bakteryjne, które należy zwalczać, stosując odpowiednie leki.